તરુણ/તરુણીઓમાં પ્રતિકૂળ પરિસ્થિતિઓમાં અડગ રહેવાની ક્ષમતા કેળવવાનું મહત્ત્વ

પ્રતિકૂળ પરિસ્થિતિઓમાં અડગ રહેવાની ક્ષમતા એ “પ્રતિકૂળતાનો સામનો કરવામાં સફળતાપૂર્વક રીતે અનુકૂલિત થવા, ફરી ઉગરી આવવા, બહેતર બનવાની અને ગંભીર તણાવની સ્થિતિમાં હોવા છતાં... અથવા ફક્ત આજના વિશ્વના તણાવમાં સામાજિક અને શૈક્ષણિક યોગ્યતા વિકસાવવાની ક્ષમતા છે.”¹ યુવા લોકો નિઃશંકપણે મોટા થવા દરમિયાન – સ્કૂલમાં તેમના ભણતર વખતે, તેમના આરોગ્યમાં અને તેમના સામાજિક જીવનમાં પ્રતિકૂળતાનો સામનો કરશે. કમનસીબે, પ્રતિકૂળ પરિસ્થિતિઓમાં અડગ રહેવાની ક્ષમતાના મહત્ત્વ પ્રત્યે ઘણી વાર દુર્લક્ષ સેવવામાં આવે છે. જીવન વિવિધ સંઘર્ષોથી ભરેલું છે, જેમાંના ઘણા બધા સંબંધિત છે. ઘણાં માતા-પિતા તેમનાં બાળકોને કોઈ પણ પ્રકારની પીડાથી બચાવવાનો પ્રયાસ કરે છે, તેમની સાથે બોલવાને બદલે તેમના બદલે બોલે છે અને મુશ્કેલ પરંતુ શીખવા યોગ્ય મહત્ત્વપૂર્ણ ક્ષણોને આવવા દીધા વિના દરમિયાનગીરી કરે છે. જોકે, દરેક પરિસ્થિતિમાં આવું કરવું તમારા તરુણ/તરુણીઓ માટે અપકાર હોઈ શકે છે – અને આનાથી બની શકે કે તેઓ વયસ્કતા માટે તૈયાર ન થાય, જે કોઈ બબલમાં થતી નથી કે જ્યાં દરેક જણ તેમની સાથે હંમેશાં સરસ રીતે વર્તશે.

ચાલો માની લઈએ કે તમારા તરુણ/તરુણી તેના સોશિયલ મીડિયા એકાઉન્ટ પર પીડાકારી કોમેન્ટનો સામનો કરી રહ્યા છે. કદાચ ડિફોલ્ટ રૂપથી, તરુણ/તરુણી અંદરથી ભાંગી જઈ શકે છે અને પોતાને એ કહેવાનું શરૂ કરી શકે છે કે તે એક “હારેલી વ્યક્તિ (લૂઝર)” છે જે દુર્વ્યવહાર કરવા માટે વારંવાર પસંદ કરવા લાયક જ છે અને એ કે ધાકધમકી તેમના જીવનની સામાન્ય પરિસ્થિતિનો એક ભાગ છે અને તે મોટાભાગનાં લોકોની તેમના પ્રત્યેની લાગણીનું સંભવિત રીતે પ્રતિનિધિક આલેખન છે. આદર્શ રૂપથી, તેમના માટે એ બહેતર હશે કે તેઓ જે કંઈ થયું છે તેના વિશે બધી રીતે વિચારી અને તેને સકારાત્મક ઢબે સ્વીકારવા તૈયાર થાય. તેઓ પોતાને એમ કહી શકે છે કે જે વ્યક્તિ તેમને સાયબર ધાકધમકી આપી રહી છે તે, ઉદાહરણ તરીકે, પોતાની અસુરક્ષાઓ અને વ્યક્તિગત સમસ્યાઓનો સામનો કરી રહી છે અને અન્ય લોકોના જીવનને ત્રાસજનક બનાવીને જ તેઓ પોતાના જીવન વિશે વધુ સારું અનુભવી શકે છે. તેઓ પોતાને એ યાદ અપાવી શકે છે કે પરિસ્થિતિના સમગ્ર પરિપ્રેક્ષ્યને ધ્યાનમાં લેવા પર આક્રમણ કરનારી વ્યક્તિનો અભિપ્રાય અને એક્શન ખરેખર કોઈ મહત્ત્વ ધરાવતા નથી અને તેઓએ તેમને વિચારોમાં સ્થાન આપવું જોઈએ નહીં.

તે જ ક્ષણ છે કે જ્યારે માતા-પિતા અને સારસંભાળ રાખનારાં લોકોની જરૂર છે અને જ્યારે હેતુપૂર્ણ રીતે, શાંત મનથી અને સમજદારી સાથે કરેલી વાતચીતો ખરેખર ઉપયોગી નીવડી શકે છે. જ્યારે આપણે તરુણ/તરુણીઓની એ ઓળખવામાં મદદ કરી શકીએ છીએ કે તેમની કઈ માન્યતાઓને નિરપેક્ષપણે જોવામાં આવવા પર તેમાં યોગ્યતાની કમી છે, ત્યારે આપણે અસ્વસ્થ વિચારોની પેટર્નને વિચલિત કરવા, વિક્ષેપિત કરવા અને તેની સામે વાંધો ઉઠાવવા માટે તેમનાં કૌશલ્યોના ટૂલબોક્સમાં વધુ ટૂલ ઉમેરીએ છીએ.³ તેઓ તે પછી તેમને વધુ સ્વસ્થ, લાભપ્રદ વિચારોની સાથે બદલી શકે છે. આ, હમણાં અને ભવિષ્યમાં જીવન પ્રત્યેના સકારાત્મક વલણો અને અભિગમોમાં પરિણમે છે.

માધ્યમિક શાળા

• El Deafo
• Fish in a Tree
• Sorta Like a Rock Star
• The Boy who Harnessed the Wind
• The Dot
• The Hunger Games

હાઇ સ્કૂલ

• A Long Walk to Water
• Fast Talk on a Slow Track
• Hatchet
• Of Human Bondage
• The Rules of Survival
• Whirligig

માતા-પિતા અને સારસંભાળ રાખનારાં લોકો માટે તરુણ/તરુણીઓને તેઓ જેનો સામનો કરતા હોય તે કોઈ પણ ઓનલાઇન (કે ઓફલાઇન!) પ્રતિકૂળતાને વધુ સકારાત્મક રીતે રીફ્રેમ કરવામાં મદદ કરીને તથા જેમનાં વલણો, એક્શન અને જીવનનું અનુકરણ કરી શકાય તેવાં પ્રતિકૂળ પરિસ્થિતિમાંથી ઉગરી આવેલાં લોકોની સંબંધિત સ્ટોરી પૂરી પાડવાં માટે મીડિયાના ઉપયોગના ટેકે પ્રતિકૂળ પરિસ્થિતિઓમાં અડગ રહેવાની ક્ષમતાને કેળવવાને પ્રાથમિકતા આપવી એ સારી વાત રહેશે. આમ કરવું તેમને તેમના ઓનલાઇન અનુભવો પર નિયંત્રણ મેળવવા માટે અને નુકસાનથી પોતાનું વધુ સારી રીતે રક્ષણ કરવા માટે સજ્જ કરશે. વધુમાં, આ રીતે પ્રતિકૂળ પરિસ્થિતિઓમાં અડગ રહેવાની ક્ષમતા કેળવવાથી તમારા બાળકના આત્મવિશ્વાસ, સમસ્યાનું નિરાકરણ કરવાની ક્ષમતા, સ્વાયત્તતા અને એક ચોક્કસ લક્ષ્ય ધરાવવાની ભાવનાને વધારવામાં મદદ મળશે - આ બધું જ સ્વસ્થ યુવા વિકાસ માટે અત્યંત મહત્ત્વપૂર્ણ છે.

1 Henderson, N., & Milstein, M. M. (2003). Resiliency in schools: Making it happen for students and educators.
Thousand Oaks, CA: Sage Publications (Corwin Press)

2 Hinduja, S. & Patchin, J. W. (2017). Cultivating Youth Resilience to Prevent Bullying and Cyberbullying Victimization. Child Abuse & Neglect, 73, 51-62.

3 Albert Ellisના ABC (Adversity, Beliefs, and Consequences) મોડલ પર આધારિત. કૃપા કરીને જુઓ Ellis, A. (1991). The revised ABC's of rational-emotive therapy (RET). Journal of Rational-Emotive and Cognitive-Behavior Therapy, 9(3), 139-172.