સ્વ-જાગૃતિ અને ભાવનાત્મક નિયમન

તેઓ ઑનલાઇન જે જુએ તેની સાથે તેમને કાચમાં દેખાતા પોતાના પ્રતિબિંબને સરખાવવું, તેમના માટે સરળ હોય છે. પરંતુ તેમની સોશિયલ ફીડમાં રહેલા ચહેરા શરૂઆતથી જ વાસ્તવિક પણ ન હોય એવું બની શકે છે. ફોટાનાં ફિલ્ટર અને એડિટિંગ વ્યવહારદક્ષ હોય છે – એટલી હદ સુધી કે શું ‘અસલ’ છે તે પારખવું મુશ્કેલ થઈ શકે છે.

તમારા તરુણ/તરુણી તેમની પોતાની ફેરફાર કરેલી સેલ્ફી પોસ્ટ કરી રહ્યા હોવાનું કદાચ તમારા ધ્યાનમાં આવે અને આનું સ્વ-ટીકા તરીકે અર્થઘટન કરી શકો છો. આપણાથી બને તેટલા શ્રેષ્ઠ દેખાવા માંગવું એ અસામાન્ય વાત નથી, પરંતુ આ એ સૂચવતું હોઈ શકે છે કે તેમને લાગે છે કે તેમને ઑનલાઇન જે દેખાય છે તેની સાથે-સાથે જોડાયેલા રહેવાની તેમને જરૂર છે.

તરુણો/તરુણીઓ તેમની પોસ્ટ પર ‘લાઇકની સંખ્યા’ને ઢગલાબંધ સંચિત કરવા માટે દબાણ હેઠળ હોવાનું પણ અનુભવી શકે છે અને તેઓ ફોટાને ડિલીટ કરી શકે છે અથવા કન્ટેન્ટને દૂર કરી શકે છે જો તેમને લાગતું ન હોય કે તેને પર્યાપ્ત માત્રામાં જોરદાર સકારાત્મક પ્રતિક્રિયા મળે છે. Instagram અને Facebook હવે તમારી ફીડ અને તમારી વ્યક્તિગત પોસ્ટ એમ બંનેમાં લાઇકની સંખ્યાને છુપાવવાનો વિકલ્પ આપે છે.

કંઈક ખોટું છે તે અંગે જો તમે ચિંતિત હો, તો તમારા તરુણ/તરુણીને યાદ અપાવડાવો કે વસ્તુઓને બહેતર બનાવવાં તેમાં ફેરબદલી કરવાનું સામર્થ્ય તેમની પાસે રહેલી છે.

આપણને ઑનલાઇન જે દેખાય છે તે કેવી રીતે આપણે કેવું અનુભવીએ છીએ તેના પર ધીમે-ધીમે પ્રભાવ પાડે છે તે બાબતને ધ્યાનમાં લીધા વિના આપણે નિષ્ક્રિયપણે તેનો ઉપભોગ કરી શકીએ છીએ. જો તેઓ એવી વસ્તુઓને જોઈ રહ્યા નથી કે જે તેમને તેમના પોતાના વિશે સારી અનુભૂતિ કરાવતી હોય, તો કદાચ એ બાબતની સમીક્ષા કરવાનો સમય થઈ ગયો છે કે તેઓ કોને અને શાને ફોલો કરે છે – અથવા કેટલું ફોલો કરે છે.

ક્યારેક તે તેઓ બ્રેક લે તેની ખાતરી કરવા જેટલું જ સરળ કામ હોઈ શકે છે. આને સંચાલિત કરવામાં મદદ મળી રહે તે માટે તરુણો/તરુણીઓ અને માતા-પિતાઓ એમ બંને જણાં Instagram પર સ્ક્રીન પર પસાર કરવામાં આવતા સમય સંબંધી નિયંત્રણોનો ઉપયોગ કરી શકે છે.

Instagram પર તેમની સુખાકારીનું રક્ષણ કરવાની વાત આવે ત્યારે, ‘ફોલો કરવાનું બંધ કરો’ બટન એ ઉપલબ્ધ સૌથી શક્તિશાળી ટૂલ પૈકીનું એક છે. તેઓને તેમની ફીડને ક્યૂરેટ કરવાની તેમની સ્પેસ તરીકે તથા ‘ફોલો કરો’ને તેઓ જેની પ્રશંસા કરતા હોય અને જેનો આનંદ માણતા હોય તે કન્ટેન્ટ માટેના એક મત તરીકે જોવા માટે પ્રોત્સાહિત કરો.

સ્વાભિમાન એ એક સંવેદનશીલ વિષય છે અને તરુણો/તરુણીઓ માટે તેઓ જ્યારે સ્વ-ટીકાત્મક હોવાનું અનુભવી રહ્યા હોય ત્યારે તેઓ જે છે તેના માટે પ્રશંસાઓ સાંભળવી મુશ્કેલ હોઈ શકે છે.

જ્યારે તમે બીજી એક્ટિવિટીમાં પરોવાયેલા હો ત્યારે શાંત ક્ષણે તમારી ચિંતાઓને તેમની સમક્ષ મૂકવાનો પ્રયાસ કરો અને મૂકો. જો તેઓ વાત કરવા માંગતા ન હોય, તો તે અંગે દબાણ કરશો નહીં. પરંતુ, કોઈ યોગ્ય સમયે ફરીથી પ્રયાસ કરો.

તમે તમારી પોતાની સુખાકારીને સપોર્ટ કરવાની કોઈ પણ રીતને શેર કરી શકો છો – જેમ કે તમે ફોલો કરવાનું બંધ કર્યું હોય તે એકાઉન્ટ અથવા જેનાથી તમે ખરેખર સકારાત્મક અનુભવતા હો તેનો ઉલ્લેખ કરવો. ઔપચારિક વાતચીતો કરવાને બદલે, એક બાજુએ બોલાવી સરળ વાતચીત કરો.

જો તમારી પોતાની સુખાકારી કથળી જાય છે, તો તેમની સાથે તે વિશે પણ વાત કરી શકો છો. કોઈ વ્યક્તિ હંમેશા 100% સાચું કહેતી/સમજતી હોતી નથી. તે નકારાત્મક હોય તેવું જરૂરી નથી: તમારા તરુણ/તરુણીને બતાવો કે તમે તે ઓળખી શકો છો અને તેના વિશે કંઈક કરી શકો છો.

તમે પ્રતિકૂળ પરિસ્થિતિઓમાં અડગ રહેવાની ક્ષમતાના એક ઘટકનો આદર્શ આપી રહ્યા હશો અને એ જ રીતે તેમને પોતાનું નિયમન કરવામાં મદદ કરી રહ્યા હશો.

વધુ સલાહની જરૂર છે? ફેમિલી સેન્ટરના વધુ લેખો અહીં વાંચો.