નકારાત્મક ઓનલાઇન અનુભવમાંથી પસાર થવામાં તમારા બાળકને કેવી રીતે સપોર્ટ કરવું
યુનિસેફ (UNICEF)
20મી નવેમ્બર, 2024
તમારા બાળકને સપોર્ટ કરવામાં મદદ માટેનાં તથા પ્રતિસાદ આપવા માટેનાં 5 પગલાં.
અનેક બાળકોનાં જીવનમાં ડિજિટલ ટેક્નોલોજી મોટો ભાગ ભજવે છે. તે શિક્ષણ અને તાલીમ, કનેક્શન અને મનોરંજનના વિશ્વને ખોલે છે. પરંતુ ઓનલાઇન રહેવાનું જોખમની સાથે પણ આવે છે. બાળકો ઓનલાઇન ધાકધમકી, સતામણીનો સામનો કરી શકે છે, અયોગ્ય કન્ટેન્ટ જોઈ શકે છે અથવા તેમને એવા અન્ય અનુભવો થઈ શકે છે કે જે તેમને નિરાશ, અસહજ અથવા ભયભીત હોવાની અનુભૂતિ કરાવી શકે છે. જો તમારા બાળકને ઓનલાઇન આનો અનુભવ થાય, તો અહીં એવાં પાંચ પગલાં આપ્યાં છે કે જે તમે તેમને સપોર્ટ કરવામાં મદદ માટે લઈ શકો છો.
1. કંઈક ખોટું થયું તે ઓળખી કાઢવું
જ્યારે કંઈક ખોટું થાય ત્યારે દરેક બાળક સીધું જ તેમની સારસંભાળ રાખનારી વ્યક્તિ પાસે જતું નથી. કેટલાક માતા-પિતાને તેમના બાળકને ઓનલાઇન સંભવિત રીતે નકારાત્મક અનુભવ થયો હોવા વિશે પહેલી વાર સાંભળવા મળે તે કોઈ શિક્ષક કે બીજા માતા-પિતા પાસેથી હોઈ શકે છે. અન્ય માતા-પિતા તેમના બાળકના ડિવાઇસ પર વિચિત્ર અથવા અયોગ્ય મેસેજ, કોમેન્ટ અથવા ફોટાને નોંધી શકે છે. જો તમારા બાળક સીધા જ તમારી પાસે ન આવે તો નિરાશ કે ગુસ્સે ન થશો. તેઓ જે થયેલું તેના વિશે ક્ષોભિત અથવા ભયભીત હોવાનું અનુભવી શકે છે અથવા તમે કેવી પ્રતિક્રિયા આપશો તે વિશે ચિંતિત હોઈ શકે છે.
તમારું બાળક કોઈ બાબતને લઈને ચિંતિત અથવા નિરાશ હોઈ શકે તેના સંકેતોને ઓળખવાનો પ્રયાસ કરો. જ્યારે કંઈક ખોટું હોવાનું જણાય ત્યારે તે સમજવા માટે તમે તમારા બાળકને શ્રેષ્ઠ રીતે જાણો છો, પરંતુ તેના સામાન્ય સંકેતોમાં આનો સમાવેશ થાય છે:
- માથાના દુખાવા અથવા પેટમાં દુખાવા
- સૂવામાં મુશ્કેલી
- ભૂખમાં ફેરફારો
- ન સમજાય તેવી ઉદાસીનતા, ચીડિયાપણું, વ્યાકુળતા, નર્વસનેસ
- ઓનલાઇન સમય પસાર કર્યા પછી વ્યથિત
- તેમનાં ડિવાઇસનો ઉપયોગ કરવાને ટાળવું અથવા ઓનલાઇન તેઓ જે કરી રહ્યા હોય તેને અસામાન્યપણે છાનું રાખવું
- સ્કૂલમાં જવાનો ડર અથવા સામાજિક પરિસ્થિતિઓને ટાળવી
યુનિસેફ (UNICEF): બાળકોમાં વ્યથિત હોવાના સંકેતોને કેવી રીતે ઓળખી કાઢવા
જો તમને કંઈક થયું હોવાની શંકા હોય, તો તમારા બાળકને યાદ અપાવો કે તેઓ તમારી સાથે અથવા બીજા વિશ્વસનીય વયસ્કની સાથે હંમેશાં વાત કરી શકે છે અને એ કે ભલેને ગમે તે હોય તમે તેમને સપોર્ટ કરવા માટે હાજર છો.
2. તમારા બાળકને પુનરાશ્વાસન આપવું
તમારા બાળકને ઓનલાઇન કંઈક અયોગ્ય અથવા નિરાશાજનક બાબતનો અનુભવ થયો છે તે જાણવું એક માતા-પિતા તરીકે અવિશ્વસનીય રીતે મુશ્કેલ હોઈ શકે છે. પરંતુ એ યાદ રાખો, જો તમે શાંત રહો અને તમારા બાળકને તેમની વાત સાંભળવામાં આવી હોવાની અને તેમને સપોર્ટ મળ્યાની અનુભૂતિ કરાવો, તો પછી તેઓ તમારી સમક્ષ હમણાં અને ભવિષ્યમાં એમ બંને સમયે નિખાલસ થઈને વાત કરે તેની વધુ સંભાવના છે.
શાંત રહો: પ્રતિસાદ આપવાની પહેલાં એક શ્વાસ લો. તમારું બાળક તમારી પ્રતિક્રિયાને જોઈ રહ્યું હશે, તેથી તમને આઘાત લાગે, ગુસ્સો આવે અથવા તમે નિરાશ થાઓ તો પણ શાંત રહેવાનો પ્રયાસ કરો.
તમારી પહેલી સહજવૃત્તિ તમારા બાળકને સુરક્ષિત રાખવા માટે તેમના ડિવાઇસને અથવા ઇન્ટરનેટની એક્સેસને લઈ લેવાની હોઈ શકે છે, પરંતુ આવો પ્રતિસાદ તેમને શિક્ષા મેળવ્યાની અનુભૂતિ કરાવી શકે છે અને તેનાથી તેઓ ભવિષ્યમાં તમારી પાસે આવે તેની ઓછી સંભાવના રહે છે.
સાંભળો: તમારા બાળકને તમારું પૂરું ધ્યાન આપો, તેમની વાતને કાળજીપૂર્વક સાંભળો અને શું થયેલું તે તેમને સમજાવવા દો. તમારા બાળકની ચિંતાઓને ગંભીરતાપૂર્વક લો, વચ્ચે અટકાવવાનું ટાળો અને કોઈ પણ નિષ્કર્ષ પર ન પહોંચવાનો પ્રયાસ કરો.
જો તમારું બાળક તમને કોઈ ઍપ, ગેમ વિશે જણાવે અથવા એવા કોઈ શબ્દપ્રયોગનો ઉપયોગ કરે કે જેનાથી તમે પરિચિત ન હો, તો તેમને તે સમજાવવા અથવા તમને બતાવવા માટે કહો. તેમને જણાવો કે તમે યોગ્ય રીતે સમજવા માંગો છો, જેથી તમે તમારાથી થઈ શકે તેટલી શ્રેષ્ઠ રીતે તેમની મદદ કરી શકો.
વર્ણનાત્મક જવાબવાળા પ્રશ્નો પૂછો, જેમ કે: "શું તમે મને બતાવી શકો છો કે શું થયેલું?", “તેનાથી તમને કેવું લાગ્યું હતું?”.
પુનરાશ્વાસન આપો: તમારા બાળકને જણાવો કે તેમણે તમારી પાસે આવીને યોગ્ય કામ કર્યું અને તેઓ મુશ્કેલીમાં નથી. તેમને પુનરાશ્વાસન આપો કે તમે મદદ કરવા માટે તમારાથી બનતા શ્રેષ્ઠ પ્રયાસો કરશો.
ઉદાહરણ તરીકે: "હું ખુશ છું કે તમે મને જણાવ્યું. તમે આ માટે દોષિત નથી અને હું તમારી મદદ કરવા માટે અહીં હાજર છું. ચાલો, સાથે મળીને આનો ઉકેલ શોધી કાઢીએ."
3. એક્શન લેવી
પરિસ્થિતિના આધારે, તે બસ તમારા બાળકને તેમની વાત સાંભળવા માટે કોઈ વ્યક્તિની જરૂર હોવાનો કિસ્સો હોઈ શકે છે. તેમ છતાં જો કંઈક વધુ ગંભીર થયું હોય તો, તમારે તે પરિસ્થિતિ જેના પર ઉદ્ભવી હોય તે ઍપને, તમારા બાળકની સ્કૂલમાં અથવા પોલીસને જે-તે પરિસ્થિતિ અંગે જાણ કરવાની જરૂર પડી શકે છે.
મ્યૂટ કરવું, બ્લોક કરવું, જાણ કરવી? તમારા બાળક સાથે તે બાબતે વાત કરો કે તેમના મતે કઈ એક્શનથી પરિસ્થિતિમાં મદદ થશે. ઉદાહરણ તરીકે, તેમણે કોઈ વ્યક્તિને મ્યૂટ કરવી, બ્લોક કરવી જોઈએ કે પછી તેમની જાણ કરવી જોઈએ.
મોટા ભાગની સોશિયલ મીડિયા ઍપ્સ, ગેમ્સ અને ઍપ્સ જ્યારે બાબતો ખોટી થાય ત્યારે મદદ કરવા માટે સલામતી અને જાણ કરવાની સંખ્યાબંધ સુવિધાઓ ધરાવતી હોય છે. બાળકો (અને વયસ્કો) કઈ સુવિધાઓ ઉપલબ્ધ છે અને તે કેવી રીતે કામ કરે છે તે બાબતે અનિશ્ચિત હોઈ શકે છે, તેથી સાથે મળીને અલગ-અલગ વિકલ્પોને એક્સ્પ્લોર કરો અને દરેકમાં શું-શું સામેલ હશે તેની ચર્ચા કરો.
એ પણ મહત્ત્વનું છે કે તમારું બાળક ભવિષ્ય માટે એ જાણી લે કે તેઓ ઉપયોગમાં લે છે તે ઍપ્સ અને તેઓ ડાઉનલોડ કરે છે તેવી કોઈ પણ નવી ઍપ્સ પર યુઝર અને કન્ટેન્ટની કેવી રીતે જાણ કરવી, તેને મ્યૂટ કરવા અથવા બ્લોક કરવા.
પુરાવાને ડોક્યુમેન્ટમાં ઉતારો: તમારી પહેલી સહજવૃત્તિ તમારા બાળકના નકારાત્મક અનુભવની સાથે સંબંધિત કોઈ પણ બાબતને ડિલીટ કરવાની હોઈ શકે છે, પરંતુ જો તમે ઘટનાની જાણ કરવા અંગે વિચાર કરી રહ્યા હો, તો પછી જે થયેલું તે બતાવવામાં મદદ કરી શકે તેવા કોઈ પણ મેસેજ, ફોટા કે પોસ્ટને સેવ કરવાનું અથવા તેનો સ્ક્રીનશોટ લેવાનું મહત્ત્વપૂર્ણ છે.
સંસાધનો: Meta ઍપ્સ પરનાં જાણ કરવા અને સલામતી સંબંધી સંસાધનો અહીં આપ્યાં છે.
Take it Downની વેબસાઇટ કોઈ પણ અંતરંગ ફોટાને દૂર કરવાની રીતો અંગે માર્ગદર્શન પૂરું પાડે છે.
જો તમે કંપનીને સમસ્યાની જાણ કરો અને કોઈ જવાબ મેળવતા નથી અથવા એમ લાગતું ન હોય કે સમસ્યાનો ઉકેલ લાવવામાં આવ્યો છે, તો પછી રિપોર્ટને એસ્કલેટ કરવા અંગે વિચાર કરો. Facebook અને Instagram પર, તમે તમારા રિપોર્ટના સ્ટેટસને તપાસી શકો છો અને જ્યાં લાગુ પડતું હોય ત્યાં નિર્ણયની વધારાની સમીક્ષાની વિનંતી કરી શકો છો. એ યાદ રાખો કે બાળકોની સલામતીને ગંભીરતાથી લેવી તે આ કંપનીઓની જવાબદારી હોય છે.
સ્કૂલ: જો ઘટનામાં તમારા બાળકની સ્કૂલનાં વિદ્યાર્થીઓ સામેલ હોય, તો તમારે સ્કૂલમાં વાત કરવાની જરૂર પડી શકે છે. સ્કૂલના સત્તાધિકારીઓ સાથે તમે એકત્ર કર્યા હોય તેવા કોઈ પણ પુરાવાને શેર કરો અને એ બાબતની ચર્ચા કરો કે તેઓ એવી કેવી રીતે પ્રતિસાદ આપશે કે જેનાથી તમારા બાળક માટે પરિસ્થિતિ વધુ ખરાબ ન બને. શીખવવામાં આવનારી કોઈ પણ શિસ્ત અહિંસાત્મક હોવી જોઈએ અને વર્તનને સુધારવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરતી હોવા જોઈએ (નહીં કે માનભંગ અથવા શિક્ષા પર).
જો તમારા બાળકની સ્કૂલમાં સલાહકાર હોય, તો તમે તમારા બાળકને કેવી શ્રેષ્ઠ રીતે સપોર્ટ કરવું તે નિર્ધારિત કરવા માટે તમારા બાળકના અનુભવ વિશે તેમની સાથે પણ વાત કરી શકો છો.
પોલીસ અથવા ઇમર્જન્સી સેવાઓ: જો તમને તમારા બાળકની સલામતી માટે કોઈ પણ ચિંતાઓ હોય, તો પછી સત્તાધિકારીઓ અથવા બાળ રક્ષણની એવી સ્થાનિક સંસ્થાનો સંપર્ક કરવામાં સંકોચ કરશો નહીં કે જે તાત્કાલિક સહાયતા પૂરી પાડવામાં સમર્થ હોય.
4. પ્રોફેશનલ સપોર્ટ ક્યારે મેળવવો
કંઈક અયોગ્ય અથવા નુકસાનકારકનો અનુભવ કરવો તે ઊંડે સુધી નિરાશ કરનારું હોઈ શકે છે.
તમારા બાળક સાથે તેમને કેવું લાગી રહ્યું છે તે વિશે વાત કરવાનું ચાલુ રાખો, તેમની સાથે તપાસતા રહેવું પરંતુ ઘટના વિશે સીધી જ વાત ન કરવી. તેમને સોશિયલ મીડિયાના ઉપયોગથી દૂર અન્ય સકારાત્મક એક્ટિવિટી શોધવામાં સપોર્ટ કરો, જેમ કે મિત્રો સાથે સમય પસાર કરવો, વાંચવું, સ્પોર્ટ્સ રમવી અથવા કોઈ મ્યુઝિકલ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટનો અભ્યાસ કરવો.
જો તમને તમારા બાળકના વર્તન કે મૂડમાં એવા ફેરફારો જોવા મળે કે જે કેટલાક સમય સુધી રહે છે, તો પછી તમારે પ્રાથમિક હેલ્થ કેર પ્રોવાઇડરનો પરામર્શ લેવો જોઈએ.
અનેક દેશોમાં એવી ખાસ હેલ્પલાઇન પણ હોય છે કે જેના પર તમારું બાળક મફતમાં કૉલ કરી શકે છે અને અનામ રહીને કોઈની સાથે વાત કરી શકે છે. તમારા દેશમાં રહેલી મદદ શોધવા માટે Child Helpline International અથવા United for Global Mental Healthની મુલાકાત લો.
યુનિસેફ (UNICEF): માનસિક આરોગ્ય અંગે સહાયતા મેળવવામાં તમારા બાળકની ક્યારે મદદ કરવી
5. ભવિષ્યમાં તમારા બાળકનું રક્ષણ કરવામાં કેવી રીતે મદદ કરવી
ડિજિટલ યુગમાં બાળકોને મોટા કરવાં તે સહેલું નથી અને ઓનલાઇન નકારાત્મક અનુભવથી તમને અને તમારા બાળકને આશંકિત હોવાની અનુભૂતિ થઈ શકે છે. જે થયેલું તેને સાથે મળીને ઓનલાઇન સુરક્ષિત રહેવાની રીતોને તપાસવાની એક તક તરીકે ઉપયોગમાં લેવાનો પ્રયાસ કરો અને કોઈ પણ પડકારોને નેવિગેટ કરવામાં તમારા બાળકની મદદ કરવા માટે તમે હંમેશાં અહીં હાજર છો તે વિચારને બળવત્તર કરો.
તમારા કુટુંબના નિયમોને ફરીથી જોઈ લો: તમારા બાળક સાથે તેઓ કોની સાથે અને કેવી રીતે સંચાર કરે છે, તેઓ ઓનલાઇન જે પોસ્ટ કરે તેને કોણ જોઈ શકે અને તેઓ કયા પ્લેટફોર્મ અથવા કન્ટેન્ટને એક્સેસ કરી શકે છે તે વિશે વાત કરો. તેમને એ યાદ અપાવવાનું ચાલુ રાખો કે તેમની સલામતી અને સુખાકારી એ તમારી સૌથી મોટી ચિંતા છે અને એ કે તેઓ તમારી પાસે અથવા બીજા વિશ્વસનીય વયસ્ક પાસે કોઈ પણ પ્રશ્નો કે ચિંતાઓને લઈને હંમેશાં આવી શકે છે.
વધુ નાની ઉંમરનાં બાળકો માટે: એ વાતની ખાતરી કરો કે ઍપ્સ અને ગેમ્સ તમારા બાળક માટે વયાનુસાર અને વિકાસની દૃષ્ટિએ ઉપયુક્ત હોય. અયોગ્ય કન્ટેન્ટને બ્લોક કરવા અને અમુક ઍપ્સ કે વેબસાઇટની એક્સેસને મર્યાદિત કરવા માટે તમારા ઇન્ટરનેટ પ્રોવાઇડર અને ડિવાઇસ પર રહેલાં માતા-પિતા માટેનાં નિયંત્રણો અને સેટિંગને તપાસો.
તરુણ/તરુણીઓ માટે: તેમનાં મનપસંદ પ્લેટફોર્મ, ઍપ્સ અને ગેમ્સ પર રહેલાં સલામતી સંબંધી સેટિંગને સાથે મળીને એક્સ્પ્લોર કરો. તમને હોય તેવી કોઈ પણ ચિંતાઓ વિશે નિખાલસ રહો અને તેમને જે કહેવું હોય તેને ધ્યાન દઈને સાંભળો.
યુનિસેફ (UNICEF): તમારા કુટુંબ માટે સ્વસ્થ ડિજિટલ ટેવો પાડવાની 10 રીત
ફેમિલી સેન્ટર પર FacebookઅનેInstagramપરની દેખરેખ, સલામતી અને સુખાકારી વિશે વધુ જાણો.
પ્રાઇવસી સેટિંગ તપાસો:તમારું બાળક જેને એક્સેસ કરતું હોય તેવાં કોઈ પણ ડિવાઇસ, સોશિયલ મીડિયા, ગેમ્સ અને કોઈ પણ અન્ય ઓનલાઇન એકાઉન્ટ પર રહેલાં પ્રાઇવસી સેટિંગની સમીક્ષા કરો. ડેટા એકત્રીકરણને ન્યૂનતમ કરવા પર પ્રાઇવસી સેટિંગ સેટ થયેલાં હોવાં જોઈએ અને ડિવાઇસને નવીનતમ સોફ્ટવેરની સાથે અપ ટુ ડેટ રાખવામાં આવેલાં હોવાં જોઈએ.
વધુ નાની ઉંમરનાં બાળકો માટે: એ તપાસો કે ફક્ત મિત્રો અથવા કુટુંબીજનો જ તેમની સાથે ઓનલાઇન સંચાર કરી શકે છે.
તરુણ/તરુણીઓ માટે: તેમનાં મનપસંદ પ્લેટફોર્મ પર કયા પ્રાઇવસી સેટિંગ ઉપલબ્ધ છે તે સાથે મળીને જુઓ. તેમને આની નિયમિતપણે સમીક્ષા કરવા અને જરૂર હોય તે મુજબ આને એડ્જસ્ટ કરવા માટે પ્રોત્સાહિત કરો.
યુનિસેફ (UNICEF): માતા-પિતા માટે પ્રાઇવસીનું ચેકલિસ્ટ
Facebook, Instagram અને Meta Horizonપરનાં પ્રાઇવસી સેટિંગ વિશે વધુ જાણો તથા Facebook પરનાં પ્રાઇવસી ચેકઅપ જેવાં ટૂલને અજમાવી જુઓ.
વિવેચનાત્મક વિચારસરણીને સપોર્ટ કરો: તમારા બાળક સાથે ઓનલાઇન શંકાસ્પદ અથવા નુકસાનકારક વર્તનને ઓળખી કાઢવા વિશે વાત કરો. એ વાતની ખાતરી કરો કે તેઓ એ સમજે છે કે દરેકને તેમની સાથે ગૌરવ અને આદરભાવની સાથે વ્યવહાર કરવામાં આવે તેનો અધિકાર હોય છે અને એ કે ભેદભાવપૂર્ણ અથવા અયોગ્ય વર્તન ક્યારેય સ્વીકાર્ય હોતું નથી.
વધુ નાની ઉંમરનાં બાળકો માટે: એ સમજાવો કે ઓનલાઇન દરેક વ્યક્તિ વિશ્વાસપાત્ર હોતી નથી અને આપણે કોની સાથે સંચાર કરીએ અને આપણે શેના પર ક્લિક કરીએ તે વિશે આપણે સાવચેત રહેવું જોઈએ. જો તેમને ક્યારેય એવું લાગે કે કંઈક “ખોટું” છે તો તમારી પાસે આવવાનું તેમને યાદ કરાવો, જેથી તમે સાથે મળીને તેનો ઉકેલ શોધી શકો.
તરુણ/તરુણીઓ માટે: તેમની વધતી જતી સ્વાધીનતા અને સારા નિર્ણય લેવાની તેમની ક્ષમતાને સપોર્ટ કરવાની રીતો શોધો. તેઓ ઓનલાઇન જે જુએ અને શેર કરે તે વિશે વિચારવા માટે તેમને પ્રોત્સાહિત કરો. તેમના અનુભવો વિશે પૂછો – શું તેમણે ક્યારેય ઓનલાઇન વ્યક્તિગત માહિતી શેર કરવાનું દબાણ અનુભવ્યું છે અથવા એવી કોઈ વ્યક્તિને તેઓ જાણે છે કે જેમણે આ અનુભવ્યું હોય? જો તેમને ઓનલાઇન સમસ્યારૂપ વર્તનનો અનુભવ થાય તો તેઓ શું કરશે?
સામેલ થાઓ: ટેક્નોલોજી સતત રૂપથી બદલાતી રહે છે અને તમારું બાળક જેમ-જેમ મોટું થાય, તેમ-તેમ તેમની ઓનલાઇન એક્ટિવિટી પણ બદલાતી જશે. નવાં પ્લેટફોર્મ, ગેમ્સ અને ઍપ્સને એક કુટુંબ તરીકે સાથે મળીને એક્સ્પ્લોર કરો. દરેકમાં શું-શું સામેલ છે તે સાથે મળીને શોધો, સંબંધિત સમસ્યાઓની ચર્ચા કરો, નવી વસ્તુઓને શીખો અને મજા કરો.
તમારા બાળકના ઓનલાઇન જીવનનો એક્ટિવ ભાગ બની રહેવાથી ફક્ત તેમને ભાવિ પડકારોને નેવિગેટ કરવામાં મદદ નથી મળતી, પરંતુ તેનાથી દરેક તકનો સૌથી વધુ લાભ લેવામાં પણ મદદ મળે છે.
આ લેખ યુનિસેફ (UNICEF)ની સાથે મળીને વિકસાવવામાં આવ્યો હતો. નિષ્ણાતની પેરેન્ટિંગ માટેની વધુ ટિપ્સ અને માર્ગદર્શન માટે, યુનિસેફ (UNICEF) પેરેન્ટિંગની મુલાકાત લો.
યુનિસેફ (UNICEF) કોઈ પણ કંપની, બ્રાન્ડ, પ્રોડક્ટ કે સેવાને સમર્થન આપતું નથી.
સંબંધિત સંસાધનો
યૌન ઉત્પીડન રોકો: માતા-પિતા માટે ટિપ્સ | Thorn
વધુ વાંચો
