तरुणांना ऑनलाईन कंटेन्टचे आणखी चांगले वाचक होण्यासाठी मदत करणे

अगदी सुरुवातीला तुम्ही पाहाता ती माहिती विश्वसनीय आहे की नाही हे माहीत करून घेणे कधीही सोपे नसते. परंतु ऑफलाईन जगाप्रमाणे, कोणती गोष्ट अचूक व विश्‍वसनीय आहे आणि कोणती नाही याची जाणीव तरुणांना होण्‍यात मदत करण्‍यासाठी तुम्ही या काही मुलभूत कृती करू शकता.

आपण मुलभूत गोष्टींपासून प्रारंभ करू या: माहितीच्या एखाद्या भागासोबत एंगेज होण्‍यापूर्वी किंवा ती शेअर करण्‍यापूर्वी, किशोरवयीन मुलांना काही प्रश्न विचारण्‍यात मदत करा जे माहितीच्या भागावर प्रकाश टाकू शकतात: जसे की प्रसिद्ध पाच W’s: कोण? काय? कुठे? केव्हा? आणि का?

• हा कंटेन्ट कोणी शेअर केला? तुम्ही ओळखता असे कोणी आहे का? तुम्ही त्यांना कसे ओळखता? त्यांनी ते अन्य सोर्समधून शेअर केले असल्यास, तो सोर्स कोणता आहे? तुम्ही मूळ सोर्स जितक्या बारकाईने पाहाल, तितकी अधिक माहिती त्याबद्दल तुम्हाला मिळण्याची शक्यता आहे.
• अन्य सोर्स काय सांगतात? काहीही शेअर करण्यापूर्वी, आजूबाजूला पहा आणि अशीच माहिती देणारे इतर प्रतिष्ठित सोर्स आहेत की नाही ते पहा. इतर विश्‍वसनीय सोर्सनी पुष्टी केलेली माहिती, अचूक असण्याची शक्यता अधिक आहे.
• तो कठून घेतला आहे? असे न्यूज सोर्स जे त्यांच्या पत्रकारितेच्या प्रामाणिकपणाबद्दल गंभीर असतात ते त्यांची माहिती कुठून घेतात याबाबत पारदर्शक असतात. तुमच्या किशोरवयीन मुलासोबत काम करताना, सोर्सचे “परिचय” पेज असल्यास ते तपासा आणि ते किती काळापासून आहे तसेच त्यांच्या पार्श्वभूमीतून तुम्हाला त्यांच्यावर विश्‍वास ठेवण्याचे काही कारण मिळते का ते तपासा.
  
• ते केव्हा तयार करण्यात आले होते? काही वेळा जुन्या प्रतिमा, उद्धरणे किंवा स्टोरीजचा हेतू वेगळ्या प्रकारचा असतो, त्यामुळे चुकीची माहिती पसरवली जाते. एखादी मूळ गोष्ट का बनली हे समजून घेतल्याने त्याबद्दलचा आणखी संदर्भ मिळण्यात मदत होते त्यामुळे, तिच्या विश्वासार्हतेबद्दल थोडे अधिक सिग्नल मिळतात.
• ते का तयार करण्यात आले? कंटेन्टचा एखादा भाग तयार आणि शेअर का केला गेला याबद्दल विचार करा. एखाद्या कंटेन्टचा हेतू आपल्याला सत्य माहीत करून देणे हा असतो, अन्य कंटेन्टचा हेतू आम्हाला हसवणे हा असतो, तर काहींचा कोणताच हेतू नसतो. एखाद्या व्यक्तीने कंटेन्टचा एखादा भाग का तयार केला असावा यामागची कारणे समजून घेण्‍याची क्षमता तुमच्यात असल्यास, त्यामुळे तो विश्वसनीय आहे की नाही हे माहीत करून घेण्‍यात तुम्हाला मदत होईल.

या सर्व टिपा म्हणजे फक्त एक सुरुवात आहे. किशोरवयीन मुलांना इंटरनेटवरील कोणत्या माहितीवर विश्वास ठेवता येतो आणि कशावर विश्वास ठेवता येत नाही याबद्दल आणखी चांगल्‍याप्रकारे जाणून घेण्याची क्षमता विकसित करण्‍यासाठी वेळ लागेल. त्यांच्यासोबत ऑनलाईन वेळ घालवण्‍याची सवय लावा आणि ते काय वाचतात, तयार करतात, कशामध्‍ये एंगेज होतात किंवा ऑनलाईन काय शेअर करतात याबद्दल चांगल्या निवडी करण्‍यासाठी त्यांना त्यांचा अंदाज लावता यावा यासाठी मार्गदर्शन करा.

पाच W’s विचारून आणखी संदर्भ गोळा करण्‍याशिवाय, ऑनलाईन असताना किशोरवयीन मुले आणि तरुणांनी आणखी चांगले मीडिया ग्राहक कसे बनावे हे शिकण्यासाठी स्वतंत्र कौशल्ये विकसित करण्‍यात मदत करण्‍यासाठी तुम्ही या आणखी काही गोष्टी करू शकता.

संभाषण सतत चालू ठेवा

मीडिया साक्षरतेचा प्रारंभ घरापासूनच होतो. हे एकवेळचे काम नाही. किशोरवयीन आणि तरुणांना ऑनलाईन माहितीच्या जगात वावरताना मदत करण्‍यासाठी पालकांना वेळ द्यावा लागेल आणि प्रयत्न करावे लागतील. यामध्ये त्यांना सामील करून घेतल्यास आणि ते जास्तीत जास्त चर्चा‍त्मक असल्यास त्याची मदत होते. त्यांच्याशी यासारख्या गोष्टींबद्दल बोला:

• ते ऑनलाईन कोणाला फॉलो करतात?
• ते कोणत्या प्रकारचा कंटेन्ट पाहतात आणि शेअर करतात?
• ते पाहतात त्या मटेरियलचे मूल्यांकन करण्यासाठी ते कोणती कौशल्ये वापरतात?
• अविश्‍वसनीय असू शकलेली माहिती ते पाहतात तेव्हा ते काय करतात?
• कंटेन्टचा एखादा भाग शेअर करण्यापूर्वी त्याबद्दल ते विचार करतात का?

मीडिया साक्षरतेबाबत सराव

विश्वसनीय सोर्स शोधण्‍यासाठी तुमच्या किशोरवयीन मुलासोबत करण्‍यासाठी हा सराव दिला आहे. या ॲक्टिव्हिटीमुळे तुम्ही ऑनलाईन पाहता तो सोर्स व माहिती व्हेरिफाय करण्याचा सराव करण्‍यात मदत होईल.

• माहिती शोधण्‍यासाठी तुम्ही किंवा तुमचे किशोरवयीन मूल वापरते त्या साईट किंवा प्लॅटफॉर्मवर जाऊन पहा.
• एकत्रितपणे पाहण्‍यासाठी एखादा लेख, ब्लॉग, व्हिडिओ किंवा माहितीयुक्त कंटेन्टचा अन्य भाग निवडा.
• कोण असे विचारा? काय? कुठे? का? त्या कंटेन्टचे विश्लेषण, आणि विश्वसनीय माहिती शोधण्यासाठी एक फ्रेमवर्क तयार करणे.

या काही गोष्टी तुम्ही एकत्रितपणे करू शकता आणि केल्या पाहिजेत.

यास वेळ लागेल, परंतु थोड्‍या सरावाने आणि तुमच्या मदतीने, तुमचे किशोरवयीन मूल जी ऑनलाईन माहिती पाहते त्याबद्दल गंभीरतेने विचार करण्यासाठी आवश्यक असलेली कौशल्ये शिकू शकते आणि चुकीची माहिती पसरवणे थांबवण्‍यासाठी मदत करू शकते.