ਆਨਲਾਈਨ ਸਮੱਗਰੀ ਦੇ ਬਿਹਤਰ ਪਾਠਕ ਬਣਨ ਵਿੱਚ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨਾ

ਕਦੇ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਇਹ ਜਾਣਨਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਜਾਣਕਾਰੀ ਤੁਸੀਂ ਵੇਖ ਰਹੇ ਹੋ ਉਹ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਪਰ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਫ਼ਲਾਈਨ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ, ਇੱਥੇ ਕੁਝ ਬੁਨਿਆਦੀ ਕਦਮ ਹਨ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਇਹ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਚੁੱਕ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਕੀ ਸਹੀ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਹੈ, ਅਤੇ ਕੀ ਨਹੀਂ।

ਆਓ ਮੂਲ ਗੱਲਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰੀਏ: ਸਮੱਗਰੀ ਦੇ ਕਿਸੇ ਹਿੱਸੇ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਜਾਂ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਅੱਲ੍ਹੜਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰੋ ਜੋ ਸਮੱਗਰੀ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ 'ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਨ: ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪੰਜ ਡਬਲਯੂ ਦੇ ਸਵਾਲ: ਕੌਣ? ਕੀ? ਕਿੱਥੇ? ਕਦੋਂ? ਅਤੇ Why?

• ਇਸ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਕਿਸਨੇ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਹੈ? ਕੀ ਉਹ ਕੋਈ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ? ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ? ਜੇਕਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਸਰੋਤ ਤੋਂ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਸਰੋਤ ਕੀ ਹੈ? ਤੁਸੀਂ ਅਸਲ ਸਰੋਤ ਦੇ ਜਿੰਨਾ ਨੇੜੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਇਸ ਬਾਰੇ ਓਨੀ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
• ਦੂਜੇ ਸਰੋਤ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ? ਕੁਝ ਵੀ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੋ ਅਤੇ ਦੇਖੋ ਕਿ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਹੋਰ ਨਾਮਵਰ ਸਰੋਤ ਲੱਭ ਸਕਦੇ ਹੋ ਜੋ ਉਹੀ ਗੱਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਹੋਰ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਸਰੋਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਸਹੀ ਹੋਣ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ।
• ਇਹ ਕਿੱਥੋਂ ਆਈ ਹੈ? ਖ਼ਬਰਾਂ ਦੇ ਸਰੋਤ ਜੋ ਆਪਣੀ ਪੱਤਰਕਾਰਿਤਾ ਦੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਲਈ ਗੰਭੀਰ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਕਿੱਥੋਂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਇਸ ਬਾਰੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਆਪਣੇ ਅੱਲ੍ਹੜਾਂ ਨਾਲ ਕਾਰਜ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਜੇਕਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਹੈ ਤਾਂ ਇੱਕ ਸਰੋਤ ਦਾ "ਬਾਰੇ" ਪੰਨਾ ਦੇਖੋ, ਅਤੇ ਵੇਖੋ ਕਿ ਉਹ ਕਿੰਨੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਆਸ-ਪਾਸ ਹਨ, ਅਤੇ ਕੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਕਾਰਨ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
  
• ਇਸਨੂੰ ਕਦੋਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ? ਕਈ ਵਾਰ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ, ਹਵਾਲੇ ਜਾਂ ਸਟੋਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਦੁਬਾਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਗਲਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਫੈਲਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਜਾਣਨਾ ਕਿ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਕਦੋਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੰਦਰਭ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸਦੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਬਾਰੇ ਥੋੜਾ ਹੋਰ ਸੰਕੇਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
• ਇਸਨੂੰ ਕਿਉਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ? ਇਸ ਕਾਰਨ ਬਾਰੇ ਸੋਚੋ ਕਿ ਸਮੱਗਰੀ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਕਿਉਂ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਕੁਝ ਸਮੱਗਰੀ ਸਾਨੂੰ ਬਾਰੇ ਸੂਚਿਤ ਕਰਨ ਲਈ, ਕੁਝ ਸਾਨੂੰ ਹਸਾਉਣ ਲਈ, ਅਤੇ ਕੁਝ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਦੇ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨੇ ਸਮੱਗਰੀ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਕਿਉਂ ਬਣਾਇਆ, ਤਾਂ ਇਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰੇਗਾ ਕਿ ਇਹ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ।

ਇਹ ਸਾਰੇ ਨੁਕਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸ਼ੁਰੂਾਤ ਹਨ। ਅੱਲ੍ਹੜਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ ਲੱਗੇਗਾ ਕਿ ਇੰਟਰਨੈੱਟ 'ਤੇ ਕਿਹੜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਹੜੀ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਆਨਲਾਈਨ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਣ ਦੀ ਆਦਤ ਪਾਓ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਗਾਈਡ ਕਰੋ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ, ਜੋ ਉਹ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਨ, ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਦੇ ਹਨ, ਜਾਂ ਆਨਲਾਈਨ ਕੁਝ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਚੰਗੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਕਰਨ ਲਈ, ਆਪਣੇ ਨਿਰਣੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਪੰਜ ਡਬਲਿਊ ਨੂੰ ਪੁੱਛ ਕੇ ਹੋਰ ਸੰਦਰਭ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਕੁਝ ਹੋਰ ਕਦਮ ਹਨ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਅੱਲ੍ਹੜਾਂ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਚੁੱਕ ਸਕਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਸੁਤੰਤਰ ਹੁਨਰ ਦਾ ਸੈੱਟ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ ਕਿ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਮੀਡੀਆ ਖਪਤਕਾਰ, ਆਨਲਾਈਨ ਕਿਵੇਂ ਬਣਨਾ ਹੈ।

ਗੱਲਬਾਤ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖੋ

ਮੀਡੀਆ ਸਾਖਰਤਾ ਘਰ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਤੇ ਹੋ ਗਿਆ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਆਨਲਾਈਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਕਾਰਜ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅੱਲ੍ਹੜਾਂ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਾਂ-ਪਿਓ ਵੱਲੋਂ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਲੱਗੇਗੀ। ਇਹ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੇਕਰ ਇਹ ਕਾਰਜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਚਰਚਾ ਵਜੋਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹੇਠਾਂ ਲਿਖਿਆਂ ਵਾਂਗ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰੋ:

• ਉਹ ਆਨਲਾਈਨ ਕਿਸਨੂੰ ਫਾਲੋ ਕਰਦੇ ਹੋ?
• ਉਹ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦੇ ਹਨ?
• ਜਿਸ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਉਹ ਵੇਖਦੇ ਹਨ ਉਸਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹ ਕਿਹੜੇ ਹੁਨਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ?
• ਉਹ ਕੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਜਿਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਖਦੇ ਹਨ ਜੋ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ?
• ਕੀ ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਮੱਗਰੀ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਦੁਆਰਾ ਸੋਚਣ ਲਈ ਸਮਾਂ ਲੈਂਦੇ ਹਨ?

ਮੀਡੀਆ ਸਾਖਰਤਾ ਵਿੱਚ ਕਸਰਤ

ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਅੱਲ੍ਹੜ ਨਾਲ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਕਸਰਤ ਹੈ। ਇਹ ਗਤੀਵਿਧੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰੇਗੀ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਆਨਲਾਈਨ ਵੇਖਦੇ ਹੋ।

• ਇੱਕ ਸਾਈਟ ਜਾਂ ਪਲੇਟਫ਼ਾਰਮ 'ਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨਾ ਜਿਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੁਸੀਂ ਜਾਂ ਤੁਹਾਡਾ ਅੱਲ੍ਹੜ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੱਭਣ ਲਈ ਕਰਦਾ ਹੈ।
• ਇੱਕ ਲੇਖ, ਬਲੌਗ, ਵੀਡੀਓ ਜਾਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਾਲੀ ਸਮੱਗਰੀ ਦਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਹਿੱਸਾ ਇਕੱਠੇ ਦੇਖਣ ਲਈ ਚੁਣਨਾ।
• 'ਕੌਣ' ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰੋ? ਕੀ? ਕਿੱਥੇ? Why? ਉਸ ਸਮਗਰੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ, ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੱਭਣ ਲਈ ਇੱਕ ਢਾਂਚਾ ਤਿਆਰ ਕਰੋ।

ਇਹ ਕੁਝ ਹੈ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਇਕੱਠਿਆਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ ਲੱਗੇਗਾ, ਪਰ ਥੋੜ੍ਹੇ ਜਿਹੇ ਅਭਿਆਸ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਸਮਰਥਨ ਨਾਲ, ਤੁਹਾਡਾ ਅੱਲ੍ਹੜ ਆਨਲਾਈਨ ਵੇਖੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਬਾਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ, ਲੋੜੀਂਦੇ ਹੁਨਰ ਸਿੱਖ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਗਲਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਫੈਲਣ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।